پاور یا منبع تغذیه

پاور معمولا یکی از قطعاتی هستش که در حقش اجحاف رخ میده. چه در بستن کامپیوترهای شخصی، چه در ریگ ها و حتی در مورد ایسیک ها! معمولا بعد از هزینه کردن کارت های گرافیک، مادربرد، CPU، هارد، رم، رایزر و …، تازه یادمون میوفته که به یه پاور قوی هم نیاز داریم. اکثرا توی اینجور مواقع چون همه قطعات انتخاب و یا حتی خریداری شده توی انتخاب پاور بسیار هول هولکی رفتار میکنیم.

نکته 1: تولید کننده های پاور معمولا قدرت پاور ها رو بر اساس وات گزارش میکنن. این قدرتی که تولید کننده ها ارائه میکنن حداکثر توانی هستش که اون پاور میتونه در بهینه ترین حالت و در حالت پیک خودش ارائه بده! در بازار پاورهایی با قدرت هاى مختلف و مارک هاى متنوعی وجود دارن. باید با در نظر گرفتن میزان مصرف و قدرت کارت هاى گرافیکى و همچنین سایر سخت افزارهای مورد استفاده، اقدام به انتخاب پاور کرد. مثلا اگر مصرف 6 عدد کارت گرافیکى 720 وات هستش و سایر تجهیزات 100 وات (مجموعا 820 وات)، پس بهتره که یک پاور 1050 واتى تهیه کنید. البته این هم باز شرایطی داره که توضیح میدم.

 

نکته 2: کانکتورهای مورد نیازتان رو بشناسید.

مهم‌ترین سوکت‌هایی که باید به اونا دقت کنید، کانکتورهای برق مادربرد، CPU و کارت گرافیک هستن. در معرفی کانکتور برق مادربرد از دو اصطلاح ۴+۲۰ پین و ۲۴ پین استفاده میشه. منظور از کانکتور ۴+۲۰ پین، کانکتوری هستش که میتونه هم ۲۰ پین باشد و هم ۲۴ پین. در واقع چهار پین به صورت اضافه به ۲۰ پین قبلی ملحق می‌شه تا یک کانکتور ۲۴ پین شکل بگیره. تمام مادربردهای جدید از کانکتور برق ۲۴ پین ATX استفاده می‌کنند.

همچنین ما در مین بورد ها یک ورودی برق 12 ولتی ATX دیگه برای CPU نیاز داریم. این ورودی ها معمولا در همه مادربورد های جدید 8 پین هستند که بسته به پاور میتونیم به صورت 8 پین یا 4+4 پین متصل کنیم. البته از اونجایی که CPU هایی که ما در ماینینگ استفاده میکنیم CPUهای ضعیفی هستن حتی با اتصال اولین 4 پین به راحتی کار خواهند کرد و نیازی به 4 پین بعدی نخواهد بود. ولی خب 4 پین دوم رو هم متصل کنید. چیزی از ارزش های شما کم نمیشه و اون 4 پین جای دیگه هم کارایی نخواهد داشت!

کانکتورهای مورد نیازکارت‌های گرافیک متنوع هستن. برخی از کارت‌های ارزون تر، نیاز به کانکتور برق اضافی ندارن و همون برقی که از اسلات PCI Express دریافت می‌کنن براشون کافیه. اما اکثر کارت‌های گرافیکی قوی، به یک یا دو عدد کانکتور برق مستقیم نیاز دارن. که به این کانکتور های 6 یا 8 پین کانکتورهای PCIe میگن. مهم ترین نکته ار انتخاب پاور اینه که ببینید از چند عدد از این کانکتور ها پشتیبانی میکنه. خیلی از پاور ها هم کانکتورهای 8 پین رو به صورت 6+2 قرار دادن. بعضی از کارتهای گرافیک دو عدد کانکتور PCIe دارن که معمولا برای کار ماینینگ نیازی به اتصال کانکتور دوم نیست و با همون کانکتور اولی کارت به خوبی کار خواهد کرد.

کانکتورهای ساتا و مولکس هم معمولا به میزان کافی توی پاور ها وجود دارن و وقتی براشون نمیذاریم.

 

نکته 3: کارایی یا بازدهی پاور

 

این عدد مشخص می‌کنه از میزان وات اعلام شده توسط سازنده، چه درصدی پس از قرار گرفتن تحت بار (Load) در دسترس خواهد بود، یا به عبارت ساده‌تر، پاور شما چند درصد از برق متناوب ورودی (AC) را به برق مستقیم (DC) تبدیل می‌کنه. این عدد معمولا تحت بار (فشار کاری) ۵۰ درصد محاسبه و اعلام می‌شه، چون تقریبا تمام پاورها، بخشی از توان را به صورت گرما و حرارت هدر میدن. این فاکتور مشخص می‌کنه میزان تلفات توان در پاور مورد نظر چقدره.

استفاده از قطعات با کیفیت میزان تلفات را به حداقل می‌رسونه و به همین دلیل پاورهای گرون‌تر، معمولا بازده بهتری دارن. پاورهایی که بیشترین بازده رو دارند، با استانداردی تحت عنوان ۸۰PLUS میشناسیم. این استاندارد به مصرف‌کننده اطمینان میده که بازده پاور مورد نظر، تحت هیچ شرایطی از ۸۰ درصد کمتر نخواهد بود. بنابراین اگر پاوری موفق بشه در تست‌ها، بازدهی بیشتر از ۸۰ درصد از خودش نشون بده، موفق به دریافت استاندارد و لوگوی پایه‌ی ۸۰PLUS میشه. این استاندارد دارای رده‌بندی تفکیک شده‌ای است که پاورهای با بازده بیشتر رو هم مشخص می‌کنه. بعد از نسخه‌ی پایه‌، نسخه‌های Bronze، Silver، Gold، Platinum و Titanium رو داریم.

 

80 پلاس در اصل به شما میگه که چقدر پاور اضافی نیاز هست که بشه برق مورد نیاز قطعات رو تامین کرد. برای مثال شما یک ریگ دارید با مصرف حدودا 1000 وات. حالا اگر این 1000 وات رو یک پاور پلاتینوم بخواد تامین کنه (با 50 درصد توان اصلی پاور) 1060 وات مصرف میکنه و 60 وات این وسط هدر خواهد رفت. چون کارایی این پاورها در لود 50% حدودا 94% هستش و 6% هدر خواهد رفت. حالا شما اگر یک پاور گلد داشته باشید برای همین 1000 وات در لود 50% حدودا 1080 وات مصرف خواهید کرد. به همین ترتیب سیلور 1100 وات و برنز 1120 وات مصرف خواهند کرد. (البته با توجه به ولتاژ ورودی برق یک مقدار این اعداد متفاوت خواهند بود که در جدول مشخص هستش.)

البته ناگفته نماند که مسلما هرچقدر از پاورهای سرتیفیکت بالاتری استفاده کنیم قیمت پاور هم افزایش پیدا میکنه. ولی به نظرم این یک قطعه ارزش هزینه کردن رو داره (البته اینم تا یه حدی!).

 

نکته 4: ریل های پاور

پاورها یا یک ریل 12+ ولتی خیلی قوی دارند یا چند ریل 12 ولتی ضعیف تر دارن. توی پاوری که یک ریل داره، تمام قدرت پاور روی هر یک از خروجی‌ها قابل دسترسه. حداکثر جریان قابل ارائه، مقدار زیادی هستش و قطعات اجازه دارن از جریان کلی ۴۰ آمپری یا بیشتر استفاده کنن. اما اگر اتفاقی بیفتد که در عملکرد پاور اختلال ایجاد کنه، امکان داره پاور جریان بیش از حدی به سمت قطعات بفرسته و باعث سوختن قطعات بشه. از طرفی پاوری که چند ریل داره، جریان کمتری را روی هر ریل ارائه می‌کنه. بنابراین باید از میزان جریان مورد نیاز هر قطعه و جریان قابل ارائه روی ریل‌های پاور اطلاع دقیق داشته باشید.

چرا که اگر قطعه‌ای بخواد جریان بیشتری از یک ریل بکشه، یکی از قابلیت‌های حفاظتی پاور با نام OCP فعال می‌شه. وظیفه OCP حفاظت از پاور در برابر افزایش بار جریان هستش. با فعال شدن OCP، پاور ریست میشه و استارت مجدد، باید عامل مشکل‌زا رو برطرف کنید. این مشکل در پاورهای تک ‌ریل اتفاق نمی‌افته اما اگر مشکل OCP در چنین پاورهایی اتفاق بیوفته، به دلیل افزایش بیش از حد جریان، هم خود پاور رو ذوب می‌کنه و هم به قطعات صدمات جبران ناپذیری میزنه. تقریبا اکثر پاورهای جدید امروزی چندین ریل 12 ولت دارن که بر روی هر ولت حداقل باید 18 آمپر رو ارئه بدن و کمتر قابل قبول نیست.

در مثال فرضی اگر شما یک پاور 4 ریله 850 وات داشته باشید و روی هر ریل همین 18 آمپر برای مثال توزیع شده باشه یعنی عملا شما 4 تا پاور کوچکتر 210 وات دارید. حالا اگر گرافیک های شما هر کدوم 120 وات برق مصرف کنن. شما عملا روی این پاور 4 عدد گرافیک بیشتر نمیتونید سوار کنید (روی هر ریل 1 عدد). ولی اگر شما در همین 4 ریل هر کدوم 40 آمپر داشته باشید (یعنی هر ریل ماکسیمم 480 وات)، شما میتونید به راحتی روی بعضی از ریل ها تا دو عدد گرافیک 120 وات رو هم سوار کنید. پس علاوه بر دونستن نکات قبلی، این نکته هم مهم هستش که پاور مورد نظر ما روی هر ریل تا چه جریانی رو پشتیبانی میکنه.

 

نکته 5:

شامل نکات ریزتر ولی مهم:

1. بهتره از پاورهای ماژولار استفاده کنید. چون پاور های معمولی مقدار زیادی از سیم هایی رو داره که احتمال زیاد به درد کار ما نمیخورن. بنابراین میون انبوه سیم های ریگ دست و پا گیر خواهند شد.هیچ وقت بیشتر از 2 رایزر رو به یک عدد کابل مولکس/ساتا متصل نکنید. چون برای مثال گفتیم که هر گرافیک 120 وات برق مصرف میکنه.
2. که بخشی از این برق رو از رایزر ها میگیره. حالا اگر از یک سیم همزمان برای تعداد بالای رایزر استفاده کنیم معمولا این سیم ها توانایی این جریان برق رو ندارن و دچار آب شدگی و آتش سوزی میشن.
3. بنابر تجربه شخصی بهتره از پاورهای دارای سرتیفیکت دار به خصوص 80+gold یا 80+platinum استفاده کنید، چون معمولا مشکلات زیادی رو بین کاربران دیدم که با خرید یک پاور ارزان تر علاوه بر مشکلات برقرسانی، باعث آسیب به قطعات، آب شدن سیم ها و یا حتی آتش سوزی شدن. علاوه بر این که با داشتن این پاورها توی برق صرفه جویی بیشتری خواهد شد.
4. هیچ وقت پاور رو به صورت overload و بیشتر از ظرفیتش برای مدت طولانی استفاده نکنید. بهترین و بهینه ترین حالت یک پاور استفاده از 50 الی 80 درصد ظرفیتش هستش.
5. همیشه برق گرافیک رو از پاوری تامین کنید که برق رایزر رو ازش تامین کردید.
6. تا جای ممکن سعی کنید به هر گرافیک و رایزر برق جداگانه ای خود پاور بدید و از انشعاب سیم ها بین گرافیک ها/ رایزرها خودداری کنید.

 

نکته 6:

نکته آخری که در مورد تامین برق به ذهنم میرسه مرتبط به خود پاور نیست ولی مربوط به سیستم برقرسانی هستش. شما اگر سه عدد ریگ با مصرف حدودی 3300 وات یا 3.3 کیلووات در ساعت داشته باشید یعنی روی برق 220 ولت شهری چیزی حدودا 15 آمپر دارید برق میکشید از سیم کشی منزل. فرض کنید 2 عدد جاروبرقی 1600 وات 24 ساعته به پریز متصل باشه!

1. اکثر کنتور های منازل 15 آمپری یا 25 آمپری هستن. اگر کنتور 15 آمپری دارید شانس خیلی زیادی برای راه اندازی حنی 3 عدد ریگ هم نخواهید داشت.
2. سیم کشی های منازل عموما برای جریان های حدود 15 آمپری تعبیه شدن. معمولا بعد از این که جریان زیادی از این سیم ها عبور داده بشه معمولا شروع به داغ شدن و آب شدن میکنن. چه بسا آتش سوزی در منازل رخ بده. بنابراین اگر تعداد ریگ نصب میکنید بهتره از سیم کشی منزل اطمینان حاصل کنید و اگر جواب این کار رو نمیداد باید مستقیم از خود کنتور کابل کشی کنید.
3. در خرید تجهیزات مثل سه راهی خیلی دقت کنید. چون معمولا اینها برای تلویزیون، کامپیوتر شخصی و … ساخته شدن و با جریان عبوری زیاد شروع به سوختن میکنن. بهترین نوع سه راهی، سه راهی های صنعتی هستن.
4. حتما تمام قطعات فلزی و خروجی های ارت ریگ رو به یه جای متصل به زمین وصل کنید. این نکته خیلی در استیبل کار کردن ریگ موثره. چون ریگ تحت فشار محاسباتی زیادی هستش و یک جرقه الکتریسیته ساکن میتونه باعث فریز شدن سیستم بشه.
5. اگر مین بورد شما ورودی برق ساتا یا مولکس اضافی داره حتما وصل کنید. حس شاخ بازی بهتون دست نده که بدون اونا هم کار میکنه ریگ! اونها رو برای یه دلیلی گذاشتن تا PCIe lane ها به قدر کافی برق برای ران شدن استیبل داشته باشن. (اونا رو وصل نمیکنید بعد با یه نوسان برق مثل روشن کردن مهتابی ریگ فریز میشه!)